Een groot deel van het werk bestaat uit macroscopische beoordeling en bewerking en microscopische beoordeling (met behulp van de microscoop). De belangrijkste activiteiten daarbinnen zijn: histologische diagnostiek, cytologie en obducties. Bij het stellen van een histologische diagnose op bioptisch of operatief verwijderd materiaal worden de volgende stappen onderscheiden:
• De ontvangen preparaten worden macroscopisch beoordeeld. Na het uitsnijden volgen microscopisch onderzoek en verslaglegging. In het verslag worden de macroscopische en microscopische bevindingen beschreven en wordt door jou in samenhang met de klinische gegevens een conclusie geformuleerd, al dan niet met een advies ten aanzien van verder beleid.
• Bij het microscopisch beoordelen en verslaan van de cytologische preparaten volg je dezelfde weg als bij het histologisch onderzoek.
• Bij obducties start je met een uitwendige schouwing, gevolgd door een inwendige schouwing en onderzoek. Het uitsnijden, microscopisch onderzoek en de verslaglegging volgen ook hier hetzelfde pad dat bij de histologie is beschreven.
• Heel veel diagnoses vormen de basis van een behandelplan. Dergelijke plannen worden multidisciplinair besproken. Als patholoog neem je hier vrijwel altijd aan deel. Zelf kom je overigens vrij weinig in aanraking met patiënten. Je voert in sommige gevallen bij hen een cytologische punctie uit. Tenslotte is een deel van het werk weggelegd voor het doen van uitgebreid onderzoek bij een overleden persoon om zo meer over ziektes te weten te komen. Dergelijke obducties worden daarnaast ook verricht als toetsing van de diagnose en behandeling (een soort kwaliteitscontrole).